115E0917.txt
Beschrijving van een ontsluiting te Halle : Formatie
van Hannut en Quartair rivierterras
Rik Houthuys, 16 november 2009, rik.houthuys@telenet.be
, 02 306 47 04.
Bouwput voor de creatie van winkels (Colruyt) en appartementen. Uitgraving 6 tot 7
m onder het maaiveld, met tijdelijke uitgravingen voor funderingen tot 10 m onder het
maaiveld. Lengte van de ontsluiting ca. 150 m; oriëntatie van de ontsloten wand
SSW (links) naar NNE (ca. N25°E, parallel met Bergensesteenweg), met goede
ontsluitingen in de dwarsrichtingen.
Ontsloten in oktober-november 2009.
Ligging :
Lambert72 X 140350, Y 157790
Maaiveld van wegdek Bergensesteenweg ter hoogte van kruispunt met
Beertsestraat: TAW 36,4 m (bron : Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen)
Ligging op de geologische kaart :
Bron : geologische tertiairkaart op dov.vlaanderen.be. 1 = Cambrium, 2 = Formatie
van Hannut, 3 = Formatie van Kortrijk, Lid van Saint-Maur. De ontsluiting ligt aan de
Bergensesteenweg ter hoogte van het kruispunt met de Beertsestraat.
Samenvattende coupe (in rood fotonummers) :
Beschrijving van boven naar onder :
1. opvulling, leem, gemetselde kelderwanden (ca. 2m)
2. zand en grint (2 tot 3 m)
de grootste dikte van dit pakket wordt bereikt in het SSW van de ontsluiting,
waar de top ongeveer op TAW +35,5 m ligt
afwisselend lagen van grof zand en grof grint
dikte van de lagen ca. 10-40 cm
lokaal geulopvullingen met grof zand
lokaal zandige leemlagen, ca. 10 cm dik
diverse gelaagdheden en geulopvullingen (foto 11) zijn aanwezig, maar
bovenaan domineert low-angle planar bedding (foto 12 en 13)
zeer heterogeen materiaal afkomstig van alle gesteenten die stroomopwaarts
van Halle in de Zennevallei worden aangetroffen. Het zand lijkt merendeels
afkomstig van de Zanden van Brussel. Het grint bevat aan de basis
zandsteen- en leisteenbrokken tot 15 cm, ongeveer voor de helft materiaal
afkomstig van de Paleozoïsche sokkel en voor de helft van
zandsteenconcreties uit de Zanden van Brussel. Ook rolkeien van silex.
de basis van dit pakket is vlak tot zwak geulvormig (foto 2) en ligt ongeveer op
+33,0 m
geen veen of fossiele resten gevonden
dit pakket trunkeert het onderliggende
INTERPRETATIE : Quartair, laagste terras van de Zenne. De hedendaagse Zenne is
vlakbij, de (smalle) alluviale vlakte ligt ongeveer op het peil TAW + 32,5 m met de
bodem van de rivier ongeveer op +29,5 m, waaruit we kunnen afleiden dat de
recentste Zenne-afzettingen van de alluviale vallei (hier niet ontsloten) ongeveer 3 m
dik zijn. Het ontsloten pakket is een rivierafzetting ongeveer 3 meter hoger gelegen
dan de huidige alluviale vlakte, eveneens ongeveer 3 m dik, en het is het jongste
rivierterras. Op andere plaatsen in de nabijheid van de ontsluiting is dit pakket bedekt
met 2 à 3 m jong-Quartaire eolische leem.
3. fijn zand, onderaan licht kleiig fijn tot zeer fijn zand (4 tot 6,5 m)
de grootste dikte van dit pakket wordt bereikt in het SSW van de ontsluiting,
waar de top ongeveer op TAW +33,0 m ligt. De top is ongeveer vlak, de basis
kent reliëfverschillen
de basis bedekt rechtstreeks zonder grint de harde rots van de Paleozoïsche
sokkel
de top van de sokkel heeft duidelijk een reliëf (foto 5), waardoor dit pakket een
onregelmatige basis heeft en op sommige plaatsen dikker is dan op andere. In
de ontsluiting is het reliëf van de basis tot 2 m. In het noordoostelijk deel van
de ontsluiting lijkt de top van de sokkel het ondiepst te liggen, maar de sokkel
is slechts op een paar kleine plekken ontsloten
de afzetting is volledig van onder tot boven gehomogeniseerd door bioturbatie.
De oorspronkelijke gelaagdheid lijkt horizontaal
het zand bevat van onder tot boven een hoog gehalte aan fijn donkergroen
glauconiet, ca. 20-30 %.
onderaan en in contact met de sokkel bestaat de afzetting uit fijn tot zeer fijn
zand, ca. 100 µm, met een ondergeschikte bijmenging van klei. De klei lijkt oorspronkelijk in horizontale lagen te zijn afgezet, maar is door bioturbatie
gemengd met het zand (foto 4 en 6).
geleidelijk naar boven wordt het zand wat grover en verdwijnt de klei (foto 7)
de bovenste meters zijn kleiloos fijn tot gemiddeld zand, ca. 180-200 µm (foto
8)
de hele afzetting is ontkalkt. Er zijn onregelmatige met ijzeroxiden aangerijkte
zones, maar het zand is niet aaneengekit
er zijn geen steenbanken zoals meer ten oosten, bv. rond Waver (tuffeau van
Lincent)
INTERPRETATIE : fijn ondiep-marien zand, wellicht afgezet net onder de golfbasis
niet zo ver van het strand, horend tot de Formatie van Hannut (Paleoceen,
Thanetiaan). Op de geologische kaart wordt deze formatie aangegeven in de
omgeving, maar niet op de plaats van de ontsluiting. Het gaat om de top van de
Formatie van Hannut, die overwegend kleiig is, maar naar boven toe geleidelijk
vergroft en zandig wordt (Hoegaarden Zand in het oosten van Vlaams-Brabant en
Grandglise Zand in het bekken van Mons). Hier is dus enkel de top van de formatie
aanwezig. Nabij Hoegaarden vindt men ook stroomgelaagdheden die als nog
ondieper afgezet geïnterpreteerd worden, maar die zijn hier niet aanwezig.
4. harde rots
de top is onregelmatig
fijnkorrelige, grijsgroene (chloriethoudende) zandsteen
slechts op twee plaatsen ontsloten
in de nabijheid (ontsluitingen voor de TGV-werken, zie Piessens et al., 2004,
Geologische Dienst van België, Professional Paper nr. 300) liggen de lagen
bijna verticaal, vaak lichtjes overhellend. Dit zal hier ook het geval zijn, maar
het kon niet worden vastgesteld door de kleine ontsluitingen
de top van de sokkel is niet diep verweerd, enkel nabij het contact met de
bovenliggende formatie
INTERPRETATIE : zandsteen horend tot de Formatie van Tubize (Cambrium, Dv2).
Volgens Piessens et al. (2004) gaat het om het Lid van Rogissart of een
onderliggend, nog niet beschreven lid. De Formatie van Tubize is 3000 m dik en
bestaat vnl. uit turbidieten. FOTOS
1. overzicht van de ontsluiting op 9 november 2009
2. algemeen zicht op de wand van de ontsluiting op 22 oktober 2009
3. een ongeveer 1 meter brede verticale uitgraving voor een funderingspaal (22
oktober 2009). Onderaan witte stenen van de sokkel
4. brokje kleiig zand afkomstig van nabij de basis, even boven de sokkel
5. funderingsput. Links is een uitstekend stuk zandsteen van de sokkel te zien. Het
schrapertje is 40 cm lang en het schraapblad 12,5 cm breed. Boven het schrapertje
is aanvulling.
6. kleiige basis van het marien zand in de funderingsput.
7. fijnzandig middendeel van het marien zand.
8. fijn tot gemiddeld-korrelig deel van het marien zand, dicht bij de top.
9. het contact van het grove riviergrint met het mariene zand.
10. eveneens contact van het grove riviergrint met het mariene zand. Notaboek is 20
cm hoog.
11. geulvormige opvulling met grof grint en schuin gelaagd zand in de rivierafzetting.
12. overzicht van de gelaagdheid van de rivierafzetting.
13. overzicht van de gelaagdheid van de rivierafzetting. De grove blokken onderaan
rechts zijn geïnjecteerd beton. Eronder is het mariene zand te zien.
