088e0828.TXT

ADMINISTRATIEVE & TECHNISCHE GEGEVENS
---------------------------------------------------------------------------
Kaart Nr.: 88 E
PLAAT: Zaventem
Nr.: 828 (IV, b)
Type waarneming: instortingsholte
Topografische kaart: 31/4
Uitgevoerd te: Zaventem
Post nr.: 1930
Adres boorplaats: Leuvensesteenweg 315

Opdrachtgever: Min. Vlaamse Gemeenschap-Wegendistrict Vlaams Brabant
Boorfirma: De Vuyst
Boordatum: 25.10.2001
Topografie: volgens kaart
Stalen door: de boormeester
Boormethode:
Lengte & doormeters:

Grondwaterstanden:
1ste maal:
Bij rust:
Tijdens pompen:
Debiet:
Waterzaak nr.:
Totale diepte: 4 m
Stalen bewaard: neen
Maaiveld / ref. peil: + 47 m
X: 156250
Y: 173240
NIS code: 23094

---------------------------------------------------------------------------
BESCHRIJVING ONTSLUITING
---------------------------------------------------------------------------
Voorkomen: Instorting aan de noordzijde van de Leuvensesteenweg, ontstaan in
de nacht van 24 op 25.10.2001: klok met vrijwel verticale wanden 4 m diep en
opening van 2 m doormeter. Door de klokvorm is de sectie vanaf 1 m diepte iets
groter dan de oppervlakkige instorting aangeeft. De klok strekte zich 30 cm
uit onder de betonplaten van de steenweg. Op de bodem van de kuil lagen
verschillende leidingen die aangeven dat de klok pas recent ontstaan kan zijn.
Water lekte uit een der buizen, ca 2 m onder de oppervlakte. De frisse wand
bestaat uit dichte bruine leem; het instortingsmateriaal bestaat eveneens uit
leem. Er zijn geen sporen van het Zand van Brussel of de erin voorkomende
versteningen.
Op ca 8 m van de kuil in westelijke richting komt een zwakhellende (ca 25°)
open scheur voor in de zwarte grond, ca 30 cm diep, 20 cm hoog en 70 cm breed.
Dit zou kunnen wijzen op nazakking van een nabijgelegen opgevulde klok.

Oorsprong: De site bevindt zich in de subcropzone van het Zand van Brussel,
dat in deze omgeving onder de leemlaag voorkomt en over een dikte van 10 à 15
m een reeks discontinue tot lensvormige steenbanken bevat. Deze konden in het
begin van de 20ste eeuw nog waargenomen worden in talrijke zandgroeven die op
vergelijkbare hoogte aan weerszijden van het Woluwedal lagen. Vanuit
zandkuilen of verticale schachten werden op primitieve wijze de steenbanken
ontgonnen om als bouwsteen te gebruiken (Brusseliaanse steen of steen van
Diegem genaamd). Het aantal groeven en schachten moet zeer hoog geweest zijn,
aangezien de uitgegraven panelen niet ondersteund werden, en bijgevolg bestond
er een dicht netwerk van uitgravingen die opgevuld werden met afval uit de
nieuwere nabijgelegen exploitaties. De opvulling bestond uit zeer losgestapeld
materiaal terwijl er ook talrijke kleinere holtes zijn achtergebleven. Bij een
instorting van een soortgelijke exploitatie te Hoksem-Hoegaarden in maart 2000
was het mogelijk om vanuit de nieuwe opening de oude ondergrondse groevewand
te volgen over een afstand van 12 m t.o.v. de oorspronkelijke schacht die met
leem was dichtgegooid.

Verklaring: Holle ruimtes, afgestorte groevewanden en zeer losgestapeld
oorspronkelijk opvulmateriaal vormen een poreus, sterk compressible netwerk op
een diepte van 5 tot 10 m onder oppervlakte. De overdekkende leemlaag is
meerdere meters dik, slechts zwak waterdoorlatend en redelijk coherent, zodat
deze laag niet snel doorbreekt wanneer eronder in het zand een open ruimte
bestaat. Deze situatie kan eeuwenlang stabiel blijven. Het gebeurt wel eens
dat dergelijke klok vlak onder de oppervlakte verborgen blijft omdat een dicht
vegetatiedek een samenhangend tapijt vormt. De lokale situatie sluit dit
echter uit: de huidige klok is zeer recent gevormd, en de opening was relatief
groot t.o.v. de grootste sectie.
Bij extra belasting van de leem, door zware machines, constructies of
waterverzadiging, kan de cohesie van de leem doorbroken worden en ontstaat een
holte die als een luchtklok in verschillende stappen verticaal naar boven
propageert.
In dit site zou de motor voor de instorting een lekkende leiding kunnen zijn,
waardoor het insijpelend water de fijnere fractie uit het losgestapelde zand
weggespoeld heeft zodat de open ruimte consolideerde en onvoldoende
ondersteuning bood aan de bovenliggende leem, die door volledige
waterverzadiging aan cohesie verloren had.

Remediatie: Opvulling van de holtes door gestabiliseerd zand is aangewezen om
het wegdek te ondersteunen. Dit lost het probleem op dat zich nu heeft
voorgedaan. Ongetwijfeld blijven nog talrijke holtes of zwak gecompacteerd
zand bestaan, verborgen onder het leemdek. Injectie van een slurry
gestabiliseerd zand met hogere densiteit dan het omgevende zand zal dit
laatste verplaatsen en samendrukken zodat aan de rand van de geïnjecteerde
zones nieuwe zwakke plekken ontstaan. Dit fenomeen doet zich op dit site
blijkbaar ook voor, aangezien vroegere instortingen in de onmiddellijke
omgeving reeds op gelijkaardige wijze zijn opgevuld. Er bestaat echter geen
alternatief voor plaatsen waar de bodemstabiliteit verzekerd moet blijven.

---------------------------------------------------------------------------
STRATIGRAFISCHE INTERPRETATIE
---------------------------------------------------------------------------
Top * basis * STRATIGRAFISCHE EENHEDEN
---------------------------------------------------------------------------
0 4 vergraven leem op Zand van Brussel
---------------------------------------------------------------------------
AUTEUR M. Dusar, 26.10.2001
---------------------------------------------------------------------------
BELGISCHE GEOLOGISCHE DIENST

88E/0828 (IV, b) KAARTBLAD: ZAVENTEM
p. 1/2

***************************************************************************